ఆర్థర్ కాటన్ – డొక్కా సీతమ్మ
కాటన్ దొర అని గోదావరి జిల్లాల ప్రజలు అభిమానంగా పిలుచుకొనే జనరల్ సర్ ఆర్థర్ కాటన్ (మే 15, 1803 – జూలై 24, 1899) బ్రిటిషు సైనికాధికారి, నీటిపారుదల ఇంజనీరు. 1847 – 52 సంవత్సరాలలో గోదావరి నదిపై ధవళేశ్వరం వద్ద ఆనకట్టను నిర్మించారు. అప్పటి వరకు క్షామపీడితమైన గోదావరి డెల్టా సస్యశ్యామలమై కలకలలాడింది.
గోదావరి జిల్లాలలో నిత్యాన్నదాతగానూ అన్నపూర్ణ గానూ ప్రసిద్ధి చెందిన వ్యక్తి డొక్కా సీతమ్మ (1841 – 1909). తూర్పు గోదావరి జిల్లా గన్నవరం వద్ద గోదావరి నదిపై నిర్మించిన అక్విడెక్టుకు ఈమె పేరున డొక్కా సీతమ్మ అక్విడెక్టు అని నామకరణం చేసారు.
గోదావరి జిల్లాల ప్రజలు ఈ ఇద్దరు మహానుభావులని ఎంతో అభిమానిస్తారు, గౌరవిస్తారు. చిత్రంగా వీరిద్దరూ ఇంచుమించు సమకాలీకులు. వీళ్ళు ఒకరినొకరు కలిసారో లేదో మనకు తెలియదు కాని, గోదావరి ప్రజలు వీళ్ళిద్దరికీ ఎప్పటికీ ఋణపడి ఉంటారు. వీళ్ళిద్దరి గురించి ఒక చోట వ్రాయడానికి కారణం ఏమిటంటే, నాకు ఇద్దరిలోను కొన్ని పోలికలు కనిపించాయి. ఇద్దరూ, తమ తమ పరిధిలో వీలైనంత మానవ సేవ చేసి చరిత్రలో నిలిచిపోయారు. ఒకరు ప్రభుత్వ ఉద్యోగి అయితే, ఒకరు గృహిణి. కాటన్ మిగతా ఉద్యోగుల మాదిరి పై అధికారి చెప్పిన పని మాత్రమే చేసి, జీతం తీసుకుని భార్యాబిడ్డలతో దర్జాగా జీవించవచ్చు. సీతమ్మ గారు కూడ ఒక సాధారణ మహిళలా నగలు, చీరలు కొనుక్కుని ఆనందంగా జీవించవచ్చు. కాని వాళ్ళిద్దరు కూడ అలా ఆలోచించలేదు. అందుకే మనం వాళ్ళని ఇప్పటికీ తలుచుకుంటున్నాము.
కాటన్ మన దేశీయుడు కాదు, ఉద్యోగరీత్యా మన దేశానికి వచ్చాడు. దేశభక్తి కంటే మానవ సేవే గొప్పదని భావించాడు. ఇక్కడ ఉన్న నీటి వనరులని సద్వియోగం చేస్తే, ప్రజల ఆకలి బాధలు తీరడమే కాకుండా ప్రభుత్వానికి కూడ ఆదాయం పెరుగుతుందని పై అధికారులని ఒప్పించి గోదావరి నదిపై ఆనకట్ట నిర్మించాడు. ఆ రోజుల్లో ఇంత టెక్నాలజీ లేదు, సౌకర్యాలు లేవు. అయినా నిర్మాణంలో ఎన్నో కష్టాలకి ఓర్చి, తను అనుకున్నది సాధించాడు. అపర భగీరథుడు అనిపించుకుని, కొన్ని కోట్లమందికి చిరస్మరణీయుడు ఆయ్యాడు. ఎన్నో భవిష్యత్ తరాలకు అన్నదాత అయ్యాడు. సీతమ్మ గారి వివాహం జరిగిన కొన్నేళ్ళకే, గోదావరి మీద ఆనకట్ట నిర్మాణం పూర్తి అయ్యింది కాబట్టి, బహుశా కాటన్ గారు కట్టిన ఆనకట్ట వలన జోగన్న గారి పొలాలు బాగా పండి సీతమ్మ గారు అంతగా అన్నదానం చెయ్యగలిగారేమో మనకు తెలియదు.
సీతమ్మ గారికి బాల్యంలోనే డొక్కా జోగన్న గారితో వివాహం జరిగింది. భర్త సహకారంతో ఇంటికి వచ్చిన వారందరికీ లేదనకుండా అన్నం పెట్టి పంపించేది ఆమె. రవాణా సౌకర్యాలు, భోజన సౌకర్యాలు అంతగా లేని ఆ రోజుల్లో, ఆకలితో అలమటించే ప్రయాణికులకి ఒక్క పైసా తీసుకోకుండా అన్నదానం చేసి అన్నపూర్ణ అనిపించుకుంది. అలాగే ప్రకృతి వైపరీత్యాల కారణంగా ఇబ్బందుల్లో ఉన్న పేద ప్రజలకి అన్నం పెట్టి, ఆర్థిక సాయం చేసి ఆదుకునేది ఆ మహాతల్లి.
ఇక్కడ గమనించవలసిన విషయం ఏమిటంటే ఒక ప్రభుత్వాధికారిగా ప్రజలకు మంచి జరగడానికి, వాళ్ళ అభివృద్ధికి ఏది అవసరమో ఆ పని కాటన్ గారు చేసారు. ప్రభుత్వం ఒక ప్రాజెక్టు కట్టడం వల్ల ఆ ప్రాంతం భవిష్యత్తు మారిపోతుంది. అదే ప్రభుత్వం చెయ్యవలసిన పని. అంతే కాని ఆ డబ్బుని ప్రజలకి పంచిపెడితే కొన్ని నెలలలోనే ఖర్చయిపోతుంది. ప్రజలకి బతకడం నేర్పాలి, బతకడానికి అవసరమైన సదుపాయాలు కల్పించాలి. అంతే కాని, కూర్చోబెట్టి అన్నీ సమకూరుస్తూ ఉంటే, వాళ్ళు సొంతంగా బతకడం మర్చిపోతారు. అయితే సంపాదించలేని స్థితిలో, వయసులో ఉన్నవాళ్ళకి సహాయం చెయ్యడం న్యాయమే.
డొక్కా సీతమ్మ గారు చేసింది అన్నదానం. అది కూడ బాటసారులకి, కష్టాల్లో ఉన్నవాళ్ళకి. ఆమె చేసింది తాత్కాలిక సాయమే, కాని ఆమె చాలామందికి చేసింది. సరిగ్గా ఇదే వ్యక్తులు, స్వచ్చంద సంస్థలు చెయ్యవలసిన పని. ఇదే పని ప్రభుత్వం చేస్తే దళారులు ఎన్ని దారుణాలు చేస్తారో మనకు తెలుసు. అలాగే ఎంత ధనవంతులైనా, వ్యక్తులు ప్రాజెక్టులు కట్టలేరు, ప్రభుత్వమే కట్టాలి. కాని సామాన్యులు కూడ తమకు వీలైనంతలో, ఇబ్బందుల్లో ఉన్న సాటివారికి సహాయం చెయ్యగలరు. ఈ మధ్య వలస కార్మికులకి ఎంతోమంది పౌరులు, సేవా సంస్థలు సహాయం చెయ్యడం మనం చూసాము.
కాబట్టి కాటన్ గారి, సీతమ్మ గారి జీవితాల నుండి మనం ఏమి నేర్చుకోవాలంటే, ప్రభుత్వం చెయ్యవలసిన పని ప్రభుత్వం చెయ్యాలి, ప్రజలు చెయ్యవలసిన పని ప్రజలు చెయ్యాలి. అప్పుడే ప్రభుత్వం అప్పుల ఊబిలో కూరుకుపోకుండా ఉంటుంది. ప్రజలు తమ కాళ్ళ మీద తాము నిలబడి సంపన్నులవుతారు. దేశం అభివృద్ధి సాధిస్తుంది.
ఇంటర్ – ఎంసెట్ – అన్వేషణ
జూన్ 8 1985 అంటే, ఇవ్వాళ్టికి సరిగ్గా 35 సంవత్సరాల క్రితం. నా జీవితంలో ఎప్పటికీ మరచిపోలేని రోజు అది. ఆ రోజు వరకు నా జీవితంలో అంత టెన్షన్ పడ్డ రోజు మరొకటి లేదు అని చెప్పాలి. అయితే ఉద్యోగంలో చేరి జీవన పోరాటం మొదలుపెట్టాక అంత కంటే ఎక్కువ టెన్షన్ పడ్డ రోజులు కూడ చాలా ఉన్నాయి. ఆ రోజు ఇంజనీరింగ్ ఎంట్రన్స్ ఎగ్జాం. అసలు మే లోనే జరగవలసిన ఎంసెట్ పరీక్ష, పేపర్ లీక్ కావడంవలన అనుకుంటా, జూన్‌కి వాయిదా పడింది. ఆ రోజుకి రెండు రోజులు ముందు నరసాపురం నుండి కాకినాడలో ఉన్న మా పెద్దన్నయ్య ఇంటికి వెళ్ళాను.
అదే రోజు ఇంటర్మీడియట్ రిజల్ట్స్ వచ్చే రోజు కూడ. మమూలుగా అయితే ఇంటర్ రిజల్ట్స్ గురించి పెద్దగా భయం ఉండేది కాదు కాని, ఆ సంవత్సరం కెమిస్ట్రీ పేపర్ చాలా టఫ్‌గా ఇచ్చాడు. అక్కడికీ నా తెలివి తేటలు అన్నీ ఉపయోగించి అయిదారు ప్రశ్నలకి జవాబులు వ్రాసి పాస్ మార్కులు వస్తాయని ధైర్యంగా ఇంటర్ ఎగ్జాం హాలు నుండి బయటకు వచ్చాను. కాని రిజల్ట్స్ ముందు రోజు మాత్రం ఎందుకో భయం వేసింది. అయితే ఫస్ట్ క్లాస్ లేకపోతే ఫెయిల్ అన్నట్టు అయ్యింది నా పరిస్థితి. అప్పట్లో ఇంటర్‌నెట్ లేదు కాబట్టి రిజల్ట్స్ న్యూస్ పేపర్లోనే ప్రింట్ అయ్యి వచ్చేవి. రత్నగర్భ, ఏలూరు టైంస్ లాంటి చిన్న స్థానిక పత్రికల్లో అయితే ముందు రోజు మధ్యాహ్నమే రిజల్ట్స్ వచ్చేవి. కాని నాకు కాకినాడలో ఎంత వెతికినా అలాంటి పత్రికలు దొరకలేదు. సాయంత్రం దాకా రెండు మూడు సార్లు వెతికి ఇంటికి వచ్చేసాను. ఇంటర్ రిజల్ట్ వచ్చేసి పాస్ అయిపోతే ఎంట్రన్స్ పరీక్షకి ప్రశాంతంగా చదువుకోవచ్చని నా ఆశ.
ఏదయినా ముఖ్యమయిన పరీక్షకి ముందు రోజు నైట్ అవుట్ చెయ్యడం నాకు అలవాటు. అలాగే 7 తేదీ రాత్రి భోజనం అయ్యాక ఎంసెట్‌కి చదవడం మొదలుపెట్టాను. ఒక పక్క మనసులో ఇంటర్ రిజల్ట్ భయం అలాగే ఉంది. కొన్ని చాప్టర్లు పూర్తి చేసి రాత్రి సైకిల్ వేసుకుని మళ్ళీ సెంటర్‌కి వెళ్ళి న్యూస్ పేపర్ వచ్చిందేమోనని చూసి వచ్చాను. కాని ఎక్కడా దొరకలేదు. రాత్రంతా అలా టెన్షన్ లోనే చదివాను. తెల్లవారాక బజారుకి వెళ్ళి పేపర్ కొని తెచ్చుకున్నాను. ఫస్ట్ క్లాసులో పాస్ అయ్యానని అందరూ అభినందించాక కొంత టన్షన్ తగ్గింది.
ఇక అప్పుడు తయారయ్యి ఎంసెట్ ఎగ్జాం సెంటర్‌కి వెళ్ళాను. ఎగ్జాం క్వచ్చన్ పేపర్ చూసాక మళ్ళీ టెన్షన్ ప్రారంభమయ్యింది. ఇది ఇంటర్ కెమిస్ట్రీ పేపర్ కంటే టఫ్‌గా ఉంది. అయినా అప్పట్లో ఇంజనీరింగ్ సీట్లు చాలా తక్కువ కాబట్టి, మొదటి ప్రయత్నంలోనే సీటు వస్తుందని చాలా మందికి నమ్మకం ఉండేది కాదు. వీలైనంత బాగా వ్రాద్దాం, లేకపోతే తరువాతి సంవత్సరం మళ్ళీ వ్రాద్దామని ఫిక్స్ అయ్యి ఎగ్జాం పూర్తి చేసాను. ఆ సెంటర్లోనే నా ఇంటర్ క్లాస్‌మేట్స్ కూడ ఎగ్జాం వ్రాసారు. బయటకు వచ్చాక వాళ్ళు కూడ పేపర్ టఫ్‌గా ఉందని అన్నారు. ఎంట్రన్స్ ఎగ్జాం రెలటివ్ కాబట్టి సీట్ వచ్చినా రావచ్చని ఆశతో వచ్చేసాము.
అప్పటికే ఆ రోజు రెండు టెన్షన్లు పూర్తయ్యాయి. ఇకనుంచయినా కొన్ని రోజులు రిలాక్స్‌గా ఉండచ్చని అనుకున్నాను. కాని మూడో టెన్షన్ కూడా నాకోసం వేచి ఉందని ఊహించలేదు. ఎగ్జాం అయ్యాక స్నేహితులందరూ ఏదైనా సినిమాకి వెళ్దామని అన్నారు. నేను కూడ రిలాక్స్ అవుదామని సరేనన్నాను. అప్పుడు కొత్తగా వచ్చిన వంశీ సినిమా “అన్వేషణ” చూద్దామని అందరూ అనుకున్నాము. ఇళయరాజా పాటలు బాగున్నాయని తెలుసు కాని, రివ్యూలు అంతగా లేని రోజుల్లో కథ ఏమిటో ఎవరో చెప్తే కాని తెలిసేది కాదు. సినిమా టైటిల్స్‌తోనే సస్పెన్స్, టెన్షన్ మొదలయ్యాయి. వంశీ టేకింగ్‌తో బెదరగొడితే, ఇళయరాజా పాటలతో, బాక్ గ్రౌండ్ మ్యూజిక్‌తో అదరగొట్టాడు. నాకు తెలిసి తెలుగులో అప్పట్లో అంత సస్పెన్స్ థ్రిల్లర్ రాలేదు. అప్పటికే రెండు టెన్షన్లు భరించి ఉన్నానేమో, సినిమా పూర్తయ్యే వరకు నాకు టెన్షన్ తగ్గలేదు. ఇప్పటికీ ఆ సినిమా చూస్తే నాకు ఆ రోజు గుర్తుకువస్తుంది.
